Algemeen

Theaterlivestream ‘De kraak van de kluis’

de redactie De Stienser 1535 dagen geleden

Op 26 september exact om 19.43 uur speelt eenmalig het online theaterstuk ‘De kraak van de kluis’. De productie is gemaakt in het kader van het herdenkingsjaar 75 jaar vrijheid en vertelt het verhaal van 5 Friese verzetsstrijders die onder leiding van Lolle Rondaan op 26 september 1943 een gewapende overval pleegden op het gemeentehuis in het Friese St. Annaparochie en daarmee het bevolkingsregister uit de handen van de Duitse bezetters wisten te veroveren

Een scene uit De Kraak van de Kluis, de overval op Liauckemastate waar Jitske van Liauckema woont.

Om zo te voorkomen dat mannen vanaf 18 jaar tewerk gesteld zouden worden in de Duitse oorlogsindustrie. Schrijver Hein Jaap Hilarides en regisseur Sjoeke Marije Wallendal noemen de onlinevoorstelling een ‘theatrale thuisbeleving’. Vier van de verzetshelden werden 2 maanden later verraden, 3 ter dood veroordeeld en gefusilleerd in de buurt van Amsterdam, maar uiteindelijk in november 1945 herbegraven op de eerebegraafplaats in Bloemendaal in aanwezigheid van de koninklijke familie.

Voor de schrijver Hein Jaap Hilarides gaat het verhaal over meer dan een verzetsgroep uit de Tweede Wereldoorlog. “Het stuk gaat over onderdrukking en wat je tegen onrecht kan doen”, zegt Hilarides, “Los van jezelf, vanuit een ideaal. Het is een productie die is gemaakt om ons te helpen herinneren wat vrijheid is en wat mensen voor ons hebben opgeofferd.” De voorstelling wordt live gespeeld door een groep acteurs in de vorm van een film en hoorspel vanuit een monumentale boerderij in St. Jacobiparochie en gemixt met vooraf opgenomen filmbeelden. De makers zien de digitale voorstelling als een kans om de intergenerationele verbondenheid met het heldenverhaal te versterken. En moedigen de jongere generatie op vanaf de laptop om juist samen op de bank met mensen van de oudere generatie te kijken, uiteraard volkomen coronaproof.

Verzet en verraad: gemeentehuis het Bildt

In St. Annaparochie stond het gemeentehuis van gemeente het Bildt, het bevolkingsregister bevond zich achter een zware kluisdeur. In mei 1943 waren juist Bildtse dorpen, zoals Sint. Annaparochie en Sint Jacobiparochie, met hun eigen streektaal, grote brandhaarden van staking en verzet. De 7 mannen die de overval voorbereidden en uitvoerden maakten deel uit van de zogeheten knokploeg (kp) van Sexbierum, ze opereerden vanuit de boerderij Liauckema State. De verzetsdaad was zorgvuldig voorbereid, toch kostte het de mannen anderhalf uur om de kluis leeg te roven en in 7 postzakken via het dak mee te nemen, op de fiets naar hun schuilplaats. Enkele weken later werd de buit verbrand in de bakkersoven van Bakker Wouda.

De missie leek perfect geslaagd, totdat op 22 november 1943 ’s avonds om half twaalf 50 Duitsers Liauckema State binnenvielen. En bleek een lid van de knokploeg, Franciscus Hendrikus Adrianus Michon, een verrader, en lid van de SS. In februari, na hun gevangenneming werden Lolle Rondaan (25), Gerrit Schuil (26), Gerben Desiré Oswald (24) en Folkert Bergsma (21) ter dood veroordeeld en gefusilleerd in de Kennemerduinen. Daar lagen honderden geëxecuteerde verzetsstrijders, waaronder Hannie Schaft. Na de bevrijding volgde er een plechtige herbegraving op de Eerebegraafplaats te Bloemendaal, in aanwezigheid van koningin Wilhelmina, prinses Juliana haar echtgenoot prins Bernhard. Vele honderden in drommen langs de route vanaf de St. Bavokerk. De verrader Michon werd in 1948 tot levenslang veroordeeld, maar kwam al spoedig nadat een gratieverzoek in 1952 was verworpen toch op vrije voeten.

Digitale theaterbelevenis

De voorstelling is geschikt voor iedereen vanaf 13 jaar. Vanwege de coronapandemie werd het schrijvers/regisseursteam gedwongen de productie aan te passen naar een livestreamproductie. “Toen Hein Jaap voorstelde om er een digitale voorstelling van te maken, werd ik gelijk enthousiast”, vertelt regisseur Sjoeke Marije Wallendal, “Omdat het ook past bij hoe ik altijd al in mijn voorstellingen van het publiek medespelers maakte. We hebben een pakket ontwikkeld, dat krijgt iedereen vooraf in een jutezak, waarmee kijkers thuis actief meedoen in delen van de voorstellingen zodat ze er met hun zintuigen in gezogen worden.”. Het verhaal draait niet alleen om verzet en verraad, ook de liefde is een rode draad. Lolle Rondaan was verloofd met Riek Stork uit Amsterdam, in een wereld zonder WhatsApp en snapchat, laat Wallendal het publiek de afstandsrelatie en heroïsche strijd voor een vrije toekomst in brieven meevoelen. De rol van Lolle Rondaan wordt vertolkt door Romke Gabe Draaijer, zijn Amsterdamse verloofde Riek Stork wordt gespeeld door Eline de Vries, beide verbonden aan theatergezelschap Tryater. De voorstelling is zowel in het Nederlands, Fries als Bildts en wordt deels ondertiteld.