Algemeen

Het Baderorgel in Dronryp is ernstig ziek

de redactie De Stienser 120 dagen geleden

Het Baderorgel is in de periode omstreeks 1653 gebouwd door de gebroeders Arnold en Tobias Bader. Zij waren zeer kundige orgelbouwers uit Westfalen. Zij hebben in Fryslân diverse orgels gebouwd, waarvan dit Baderorgel als enige is overgebleven. Omdat de kast, veel onderdelen en het pijpwerk nog grotendeels origineel waren, is dit orgel tot rijksmonument verklaard. Het is het oudste orgel in de provincie Fryslân.

Alleen in de Walburgkerk in Zutphen is ook nog een Baderorgel. Dat is echter aangepast aan de tijd en niet meer terug te brengen naar het origineel. Ook in Duitsland zijn geen Baderorgels meer aanwezig voor zover bekend. Daarmee is dit Baderorgel een uniek exemplaar geworden.

Het Baderorgel in Dronrijp is bij de laatste restauratie van 1997 – 2002 door orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden weer zoveel mogelijk terug gebracht naar het origineel.

Dat betekent dat ook de toenmalige middentoonstemming is hersteld. De klank van dit orgel is dan ook van een bijzondere schoonheid volgens onze orgeladviseur Theo Jellema. Vele organisten uit binnen- en buitenland, zelfs organisten uit Australië en Nieuw-Zeeland hebben dit Baderorgel na de restauratie bespeeld.

Het oude pijpwerk, maar ook het bij de laatste restauratie vernieuwde pijpwerk, kreeg al snel last van loodcorrosie. Omdat al het pijpwerk van bijna 100% lood was sloeg deze corrosie in versneld tempo toe. Zo snel dat er gaten in de pijpen vielen en soldeernaden open braken. Ook andere oude orgels hebben daar last van, maar in Dronryp ging en gaat dit proces zeer snel.

Waardoor de loodcorrosie optreedt is onbekend. Er is geen methode bekend om dit te stoppen. Er zijn thans vier registers uitgeschakeld omdat er teveel loodwit (giftig) in de pijpen zit. Als er niets gebeurt, dan is het Baderorgel binnen enkele jaren onbespeelbaar en kan het als verloren worden beschouwd.

Ook een Baderregister in de Hervormde Kerk van Koudum werd aangetast door loodcorrosie. In overleg met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zijn daar door Orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden nieuwe pijpen gemaakt op dezelfde wijze als de gebroeders Bader deden. Alleen werd daar een loodlegering met 10 tot 12% tin gebruikt. Het resultaat daarvan was dat de bijzondere klank van het Baderpijpwerk is ge-evenaard. En daarmee is er hoop voor herstel van het zieke Baderorgel in Dronryp.

De orgelfirma Reil uit Heerde heeft orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden inmiddels overgenomen. Deze firma heeft ook het Baderorgel in Zutphen in onderhoud. Zij hebben een offerte uitgebracht waarbij alle oude pijpen in het Baderorgel moeten worden vervangen door nieuwe pijpen met 10 tot 12 % tin. Daarin treedt geen loodcorrosie meer op. Dat is de enige mogelijkheid om dit unieke Baderorgel voor de toekomst te behouden. De kosten bedragen ruim 400.000 euro. Met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, andere overheden en fondsen zal worden geprobeerd dit bedrag bij elkaar te krijgen. Er zullen activiteiten worden ontwikkeld om de kosten van deze restauratie bijeen te brengen.

Als eerste zullen een aantal gerenommeerde organisten korte concerten geven op dit Baderorgel op de volgende donderdagen:

11 juli 2024 door Johan Luijmes, organist van de Eusebiuskerk in Arnhem.

25 juli 2024 door Jochem Schuurman, organist van de Martinikerk in Franeker.

8 augustus 2024 door Peter van der Zwaag, organist van de Grote Kerk in Leeuwarden.

22 augustus 2024 door Theo Jellema, orgeladviseur en voorheen orgel-docent aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen.

Deze organisten spelen allen zonder vergoeding. De concerten beginnen alle om 20.15 uur en duren ongeveer tot 21.00 uur. Ze zijn gratis toegankelijk. Wel is er na afloop een collecte bestemd voor het restauratiefonds.Ieder is van harte uitgenodigd