Algemeen

BUNKER KOEHOAL: MOLKSTAKING 1943

de redactie De Stienser 572 dagen geleden

“We zetten een grote machine op de weg om de melkwagens tegen te houden. Het gevaarte stond er nog maar net, toen er in de verte een Duitse motorsoldaat met een enorme rotgang onze kant op kwam. Ik hoorde iemand roepen: “dat ding moet als de bliksem van de weg!” Dat was achteraf wel een heldere opmerking. Die Duitser had zich ongetwijfeld te pletter gevlogen en Dongjum was een tweede Putten geworden”

In de bunker van Koehoal is op zaterdag 6 mei en zondag 7 mei de tentoonstelling Molkstaking 1943 te zien.

80 jaar geleden brak de grootste stakingsgolf uit die Nederland heeft gekend. Meer dan een half miljoen Nederlanders verlieten spontaan hun werkplek om de bezetter duidelijk te maken, dat voor hen de maat vol was.

De directe aanleiding was de verplichte Arbeitseinsatz van oud militairen.

Boeren die normaliter niets van verzet of staking moesten hebben, weigerden melk te leveren aan de fabrieken en kieperden hun witte goud liever in de sloot. Arbeiders maakten werkwilligen duidelijk dat aan stakingbrekers geen behoefte was. Hier en daar ging een NSB-boerderij in vlammen op.

De politie stond machteloos; de burgemeester van Barradeel belde in paniek om Duitse hulp.

De Duitsers reageerden furieus en sloegen de staking met harde hand neer. Reeds na twee dagen werd het standrecht ingevoerd; personen werden zonder, of na een schijnproces ter dood veroordeeld en vrijwel onmiddellijk daarna geëxecuteerd. Zeker 200 mensen vonden zo de dood; ruim 20 in onze provincie. Het jongste slachtoffer was 10 jaar.

Vanuit Duits perspectief slaagde hun wrede aanpak; na enkele dagen was de staking voorbij. De verhoudingen waren grondig verstoord. Het verzet ging zich organiseren; het werd nu veel makkelijker een onderduikplek te vinden. De staking werd het keerpunt in de oorlog.

De tentoonstelling in Bunker Koehoal richt zich voornamelijk op de Waadhoeke. Bijzonder interessant zijn de reacties van de ooggetuigen. Het maakt op een indringende wijze duidelijk hoe zij de staking hebben ervaren; de opgekropte woede, de eensgezindheid, maar ook de onbesuisde acties.

Die zetten we tegenover de telexberichten die de Duitsers naar hun hoogste politiechef Himmler stuurden. Het is opvallend hoe accuraat de Nazi’s de stemming onder de Friese bevolking hebben verwoord. Ze begrepen dat ze een Pyrrus overwinning hadden behaald en dat het vanaf nu een kwestie was: wij tegenover zij.

De tentoonstelling is geopend vanaf 11 uur ’s ochtends. We verwelkomen U er graag onder het genot van een kopje koffie of thee.